Dosya türlerinin sizi bunaltacağını düşünmeyin. İster sadece bir dinleyici olun, ister miksaj ve mastering yapıyor olun, ihtiyaçlarınıza uygun ses dosyası formatını bulmak size fazlaca vakit kazandıracaktır.
Ses Kalitesi Temelleri
Ses codec’leri, veri transferi için verileri sıkıştıran ve alıcı uçta bu verileri açan programlardır. Hızları, “bit hızı” veya “kbps” olarak bilinen saniyede işlenen binlerce bit ile ölçülür ve bu sayı tek bir format içinde bile değişir. Genellikle daha düşük bir bit hızı daha küçük bir dosya anlamına gelir, ancak bu aynı zamanda sıkıştırmada daha fazla veri (ses) kaybı anlamına gelir. Yani dosya boyutu küçüldükçe ses kalitesi de düşer. Fakat dosya küçülünce aktarım hızı artmış olur, bu sayede çevrimiçi dinlemelerde sorun yaşama olasılığı azalır.
Diğer önemli faktörler sample rate (örnekleme hızı) ve bit derinliğidir. Örnekleme hızı, saniye başına örnek sayısıdır (sinyal genliği veya “ses”). Bit derinliği, örnek başına bit sayısını ifade eder – bu sayı ne kadar yüksekse, ses o kadar dolu ve potansiyel olarak daha yüksektir.
En iyi ses formatı hangisidir diye sorabilirsiniz. Bu sorunun yanıtı, ihtiyacınıza göre değişecektir. Kaliteli mi olsun, hızlı mı olsun? İkisi aynı anda olmaz. O yüzden format türlerine bir göz atalım.
Kayıplı Formatlar
İngilizce kaynaklarda Lossy olarak karşınıza çıkan format türleri. Bu formatlar, iletim sırasında verileri kaybeder. Daha az yer kaplamaları için ses dalgalarını sıkıştırırla ve tekrar orijinal kaliteye dönmeleri imkansızdır. Sanatçılar, mühendisler, kısaca ses dosyalarını meslek icabı kullananlar tahmin edebileceğiniz üzere bu kayıplı formatları asla tercih etmezler.
MP3
MP3 (MPEG-1 Audio Layer III) en popüler, en çok bilinen ses formatıdır. İnternetin ilk yıllarında bağlantı hızları oldukça düşüktü ve kayıpsız ses dosyaları çok büyük yerler kaplıyordu. Bu nedenle online müzik dinlemek hatta dosyaları transfer etmek bile büyük masraftı. Bu bakımdan .mp3 bir devrim oldu ve dosyaları yaklaşık 10 kat küçültmesine karşın, sadece ses mühendislerinin ve iyi kulaklara sahip kişilerin duyabileceği farklılıkta müzik ve ses dosyaları oluşturmaya olanak tanıyordu. Başka bir deyişle bir CD içerisine 16 şarkı yerine 160 şarkı yükleyebiliyorsunuz ve kalite kaybını çoğu kişi anlayamıyor. Bugünkü teknolojiyle örnek verirsem, dijital marketlerden müzik dinlerken mp3 sayesinde şarkılar hem hızlı yüklenir, hem de kotanızdan daha az harcarsınız. MP3’ler en fazla 16 bit derinlikte olabilir. Bu da gösteriyor ki, tüketiciye sunulan son format olarak iş görmektedir.
AAC
Advanced Audio Coding, kısaca AAC (MPEG-4 AAC). MP3’ün en büyük alternatifi. Yine onun gibi dosyaları oldukça sıkıştırabilir ve streaming platformlarında kullanmak için uygundur. Pek çok videonun sesleri de bu formatta sıkıştırılır çünkü mp3’e nazaran ses kalitesi daha iyidir. iTunes/Apple Music, YouTube gibi firmalar bunu kullanırlar.
OGG VORBIS
Ogg vorbis, açık kaynak kodlu, ücretsiz bir formattır ve Spotify bunu kullanıyor. MP3’e kıyasla daha verimli olduğuna inanılıyor.
Kayıpsız Formatlar
Bu dosyalar, ses kalitesini bozmadan orijinal boyutlarına geri açar. Profesyonel çalışanlar hiçbir ses dalgasını kaybetmek istemedikleri için bu şekilde kayıpsız formatları tercih ederler. Tabii ki dosya boyutları çok daha yüksek olur. Buradaki bit hızları ise ses kalitesinden çok müziğin ses düzeyine ve yoğunluğuna bağlıdır.
FLAC
Free Lossless Audio Codec ücretsiz ve açık kaynak kodludur. Bu alandaki en meşhur format.
ALAC
Apple’ın kayıpsız ses codec’i yine ses dalgalarını silmeden sıkıştırma yapar ancak sadece apple ürünlerinde kullanılabiliyor.
Sıkıştırılmamış Formatlar
Bu dosyalarda hem kalite hem de boyut hiç değişmez. Tüm aktarımlar esnasında aynı kalır.
WAV
WAV (Waveform Audio File), ses mühendislerinin tercih ettiği en meşhur formattır. 24 bit, 32 bit gibi yüksek derinliklere ve 192kHz hatta daha üst seviyelere çıkabileceğiniz bir dosya türü. Yani kaliteyi hiç kısmadan, sıfır kayıpla çalışmak mümkün. Ayrıca wav içine time code bilgisi de dahil edilebildiği için, video işinde çalışanlar için senkronizasyon sorunlarına da çözüm sunuyor.
AIFF
Yine Apple’ın icadı wav alternatifi format (Audio Interchange File Format). Hiçbir kayıp olmadan ses dalgalarını saklar ancak bunda time code ekleme şansınız bulunmuyor. PC’lerde de kullanılabilir olmasına karşın, miksaj işleri için ideal format değildir.
Son Sözler
Sıradan bir müzik dinleyicisiyseniz veya elektronik kitap, sohbet vb. dinlemek istiyorsanız tabii ki sıkıştırılmış formatları kullanıp diskinizde daha az yer işgal edebilirsiniz. Eğer eğitimli kulaklarınız ve hakkını veren müzik aletleriniz varsa, kayıpsız formatları tercih etmek mantıklı olacaktır. Kaliteden ödün vermeden, biraz daha az yer kaplanır. Ses işinden para kazanan, profesyonel hedefleri olan biriyseniz ise sıkıştırılmamış, tamamen orijinal dosya formatlarıyla çalışmak uygundur.