Müzikal notaların karakteristik özelliklerini ve ruh hallerini çeşitli kaynaklara dayanarak özetleyeceğim. İçeriklerin bazıları oldukça komik. En azından beni gülümsettiler. Nitekim notalarla birlikte hangi enstrümanların kullanıldığı, ritmin ne olduğu, hangi ses uzmanlarının elinden geçtiği vb. gibi pek çok değişken de bu duygulara etki etmekte. Hatta aynı şarkıdan farklı zamanlarda farklı duygular hissetmek de gayet doğal. Fakat yine de besteciler için bazen belli duyguların nasıl verileceği sorun teşkil edebiliyor ve en azından bir başlangıç noktasına ihtiyaç duyuluyor. Yazıyı çok uzun bulanlar için kısaca belirteyim, majör kalıplar mutlu ve olumlu, minör kalıplar ise üzücü ve karanlık duygulara karşılık gelirler.
Nota Karakteri Ne Demektir?
Ohio Üniversitesi müzik bölümü sınav soru ve cevaplarına bakarak yanıtlarsak; belirli müzikal notaların kendine özgü subjektif bir kaliteyi veya duyguyu çağrıştırması. Örneğin, E (Mi) major, parlak ve delicidir.
Karakter Değişir mi?
18. yüzyılda yazılmış pek çok teorik kaynakta belli duygular veya davranışlarla müzikal notalar arasında bağlılık olduğundan bahsedilmiştir. Bu kaynaklar kendi aralarınca çelişkili olsa da her bestecinin farklı nota kalıplarına farklı anlamlar yükleyebildiği bilinmektedir. Mesela Johann Mattheson’a göre D (Re) major tiz ve inatçı iken, Rousseau’ya göre şenlik ve parlaklığı çağrıştırır.
Nota Karakterleri
Bana astrolojiyi hatırlatıyor ve boş geliyor fakat yine de yazayım. Christian Schubart’ın 1806 tarihli Ideen zu einer Aesthetik der Tonkunst isimli kitabında yazanlara göre:
C major:
Tamamen saf. Masumiyet, basitlik, saflık karakterlerine sahiptir. Çocukların konuşmaları gibi.
C minor:
Sevgi beyanı ve aynı anda mutsuz bir aşk için söylenen ağıt. Baygınlık, özlem ve aşk hastalıklarını anlatır.
Db major:
Keder ve coşku içinde dejenere olarak sırıtan bir ruh halini ifade ediyor. Kahkaha atmaz ama gülümseyebilir. Feryat etmez ama ağlarcasına yüz buruşturabilir. Kısaca, sıradışı ruh halleri ve duygular buradan çıkar.
D major:
Zafer, bayram, savaş çığlıkları ve galibiyet kutlamalarının tonudur. Davetkar senfoniler, marşlar, tatil şarkıları, kısaca sevinçli hallere uygundur.
D minor:
Melankoli, kadınsılık, hüzün, huysuzluk, kapris, kötü veya kara kara düşünmek ve benzerleri.
D# minor:
Endişenin, çaresizliği düşmenin, en koyu depresyonun, ruhun en derin sıkıntısının, en kasvetli, en iç karartıcı halin tonu. Korkutan, dehşet veren, müthiş duygular bu akorla yazılır. Eğer hayaletler konuşabilseydi, ses tonları bunun gibi olurdu.
Eb major:
Sevgi, özveri, sadakat ve dua etmenin tonudur.
E major:
Mutluluk bağrışmaları, sevinç kahkahaları, vs. kısaca zevkten bahsediyorsak bu ses uygundur.
F major:
Gönül rahatlığı ve sakinlik.
F minor:
Derin bir depresyon, hüzünlü bir ağıt, acının homurtuları ve ölüme duyulan özlem.
F# major:
Zor elde edilen bir zafer, engeller aşıldıktan sonraki iç rahatlamasıyla verilen hür nefes; şiddetle savaşan ve sonunda yalanları alt eden ruhun ekosudur.
F# minor:
Kasvetli bir ton. Köpeklerin elbiseyi ısırıp bırakmamasındakine benzer bir tutkuyu barındırır. Kızgınlık ve memnuniyetsizlik bu kalıptadır.
G major:
Her şey yalın, tertemiz ve lirik. Sakin ve hoşnut olan her tutku, gerçek dostluk ve vefalı aşk teklifi, kısaca kalbin her yumuşak ve huzur dolu duygusu bu tondadır.
G minor:
Memnuniyetsizlik, huzursuzluk, başarısızlıktan dolayı endişe etme, dişlerin huysuzca gıcırdaması, kısaca kızgınlık ve beğenmeme.
Ab major:
Mezarın anahtarı. Ölüm, mezar, çürüme, hesaba çekilme, kendi yarıçapında uzanan sonsuzluk…
Ab minor:
Dırdırcı, havasızlıktan dolayı yaşanan kalp sıkışması, inleyen bir ağıt, kısaca güçlükle mücadele edilen her şey.
A major:
Masum aşk beyanları, işlerin gidişatından memnun olma, ayrılık esnasında duyulan sevdiğini yeniden görecek olmanın heyecanı, gençlik neşesi ve tanrıya güvenme.
A minor:
Dindar bir kadınsılık ve onun şefkati.
Bb major:
Coşkulu aşk, temiz vicdan ve daha iyi bir dünya için duyulan umut.
Bb minor:
Geceyi kendisine elbise yapmış ilginç bir yaratık. Biraz somurtkan ve nadiren de olsa hoş bir çehresi var. Kendisinden ve etrafındaki dünyadan hoşnut değil. İntihara hazırlık sesleri bu tondadır.
B major:
Fazlasıyla renkli, yabani tutkuları duyuran, en çok göze batan renklerin komposizyonu. Öfkeyi, hiddeti, kıskançlığı, hırsı, umutsuzluğu ve kalbin her yükünü ifade eder.
B minor:
Sabır, kaderine razı olmanın verdiği sakinlik ve ilahi adalete boyun eğme.
Nota Karakterleri II
Aynı makam ve akorlara farklı bir kaynaktan yeniden bakalım. Yazar; Charpentier, kitabı Regles de Composition ca. 1682
C major: Mutlu ve savaşçı.
C minor: Belirsiz ve üzgün.
D major: Neşe dolu ve çok savaşçı.
D minor: Ciddi ve dindar.
Eb major: Zalim ve sert.
E major: Kavgacı ve gürültücü
E minor: Aşk dolu, kadınsı ve ağlamaklı.
F major: Öfkeli ve çabuk sinirlenilen mevzular.
F minor: Karanlık ve ağlamaklı.
G major: Ciddi ve muhteşem.
G minor: Ciddi ve muhteşem.
A major: Neşeli ve pastoral.
A minor: Hassas, nazik ve ağlamaklı.
B major: Sert ve ağlamaklı.
B minor: Yalnız ve melankolik.
Bb major: Muhteşem ve neşeli.
Bb minor: Karanlık ve korkunç.
Nota Karakterleri III
Bu konuda üçüncü kaynağımız Hermann von Helmholtz‘un Tonempfindungen kitabı. İngilizce olarak daha ekstra detaylara bakmak isterseniz buraya tıklayın. Yazılana göre bir notanın diyezini kullandığımızda ses daha keskin ve açık olurken, bemol tercih edersek ses yumuşamaya, uysallaşmaya başlıyor, hatta melankoliye doğru gidebiliyor.
C major: Saf, kesin, kararlı, masumiyetin ifadesi, güçlü niyet, erkek ciddiyeti (halk ağzıyla “adam olmak” diye çevirebiliriz) ve derin dini duygu.
Db major: Ton dolgunluğu, ses yüksekliği ve ahenk.
E major: Sevinç, ihtişam, görkem; parlak ve en güçlü akor.
E minor: Keder, yas, huzursuzluk.
F major: Barış, sevinç, ışık, pişmanlıktan kurtulma ve dini duygular.
F minor: Üzücü, melankolik.
F# major: Çok açık, parlak.
Gb major: Yumuşaklık, zenginlik.
Nota Karakterleri IV
Birkaç farklı ölçü (scale, gam) hakkında da yazmak için dördüncü bir kaynağa bakıyoruz.
Önce majorler
C major: Mutlu ancak yavaş ritimlerde heybetli veya duygusal da olabiliyor. Sadece beyaz tuşlar kullanılıyor, örneğin; “Mary Had A Little Lamb,” “Twinkle Twinkle Little Star”.
C Mixolydian: Blues, rock türlerine uygundur. Egzotik ve şekilsel de olabilir. Örnek; Beatles’tan “Tomorrow Never Knows”.
C Lydian: Hayalci, fütüristik, ruhani, göksel. G major ile aynı notaları paylaşır, örneğin; Björk’ten “Possibly Maybe”.
C Lydian dominant: Armonik veya akustik akor diye de bahsedilebilir. G melodic minor ile aynı notalara sahip.
C Phrygian dominant: Egzotik ve orta doğu havası vardır. F harmonic minor ile aynı notalar. Ahava Raba olarak da bilinir. Örnek; “Hava Nagila”.
C Harmonic major: Görkemli, gizemli, lord of the rings tarzı duygular.
Şimdi de minor kalıplar
C Natural minor: Trajik, duygusal. E flat (Mi bemol) major ile aynı notalar.
C Harmonic minor: Trajik, egzotik, ortadoğu.
C Melodic minor: Gizemli, çok koyu ve caz havasında.
C Dorian: Modern, sofistike ve parlak. Yine caz için uygun. B flat major ile aynı notalar. Örnek, Miles Davis’ten “So What”.
C Phrygian: İspanyol/Flamenko havası. A flat major ile aynı notalar.
C Locrian: Çok koyu ve kararsız. C sharp/D flat major ve B flat natural minor ile aynı notalar.
Ne Major ne de Minor olanlar
C Blues: Adından da belli olduğu gibi blues parçalara uygundur. Majör ve minör kalıplarla birlikte iyi gider.
C Altered: C sharp/D flat melodic minor ile aynı notalara sahip. Entellektüel ve caz etkiler vermek için kullanılabilir.
Pentatonikler
C major pentatonik: World ve folk müzik türlerinde çokça kullanılan neşeli bir kalıp. A minor pentatonikle aynı notalar. Majör kalıptan 4. ve 7. notayı çıkararak elde ettiğimiz.
C minor pentatonik: Genelde rock, world ve folk türlerinde karşımıza çıkar. Minör kalptan 2. ve 6. nota silindiğinde geriye kalan. E flat major pentatonikle aynı notalar.
Sentetikler
C chromatic: Piyanodaki tüm tuşları kapsar. Kaygı ve endişe üretmek için kullanılabilir. Diğer chromatic kalıplar da bunun gibi tüm notaları içerir.
C whole tone: Olağanüstü, düşsel, su altı duyguları ifade edebilir.
C diminished: Oktatonik (octatonic) olarak da bilinir. Karanlık ve gizemlidir. E flat, G flat ve A diminished ile aynı notalara sahip. Dracula filmlerinde bolca kullanılır.
C hexatonic: Mükemmel biçimde egzotik.
Keyifli çalışmalar dilerim.