Baştan söyleyeyim. Post-production yani çekim öncesi aşamanın önemine değinen bir yazı olacak. Ben, yeterli vakit verilirse düzeltilemeyecek ses kaydı yoktur diye düşünen biriydim ancak tecrübelerim arttıkça bu düşüncem değişti. Gerçekten bazı durumlarda düzeltme yapmak imkansıza yakın. Bilmediğim bir mevzu olabilir veya çok daha üst düzey bir yazılım üretebilirler diye imkansız diyemiyorum, ki bunu RX5 kullanmış biri olarak söylüyorum.
En çok karşılaşılan ses sorunlarını giderme bakımından kolay ve zor olanlar diye sıralamaya çalışacağım.
Tik, klik, pop ve ağız sesleri:
En çok karşılaştığım problem bu. Silmesi en kolay olanlar da bunlar. Bazı durumlarda hassas çalışmak gerekebilir ama yine de uygun programlar kullanıldığında temizlemesi çok zor değil.
Patlamalar ve mikrofona çarpmalar:
Bunlar sürekli olmayan ve düşük frekanslarda gerçekleşen aksilikler. Çoğunlukla bunları temizlemek de kolaydır. Fakat bazıları çok yaman olabiliyor. Özellikle, diyalogla aynı anda gerçekleşmişse. Patlamayı sildiğinizde konuşmanın da birazını silmiş oluyorsunuz.
Rüzgar ve mikrofon hareketleri:
Bunlar patlama ve çarpmalara çok benzer özellikte ancak bunların süreklilikleri var. Yani kısa süreli tek bir ses gibi olmuyorlar. Bunlar önemli ölçüde azaltılabilse de, konuşmaya da müdahale edilebiliniyor. Ne kadar şiddetliyse o kadar kötü. Bazı durumlarda kayıt kullanılamaz halde olabilir.
Yaka mikrofonu patlamaları ve kıyafet hışırtıları:
Bunlar da rüzgar seslerine çok benziyor. Geniş band ve cızırtılı sesler. Maalesef bunları düzeltmek zor çünkü genellikle direkt olarak konuşma frekanslarına denk geliyorlar ve farkedilmeleri çok kolay. Oldukça ince bir işçilik çıkarılırsa temizlenmeleri mümkün fakat bir dereceye kadar.
Yaka mikrofonu cızırtıları ve kesintileri:
Bunlarla radyo parazitleri veya düşük batarya gibi elektriksel nedenlerden dolayı karşılaşılabiliyor. Bunlara yapılabilecek fazla bir şey yok. Bazı durumlarda zayıflatılabilirler ama genellikle çok yüksek seslidirler ve tüm kayıt boyunca devam ediyor olabilirler.
Clipping:
Kayıt seviyenizin üzerinde bir desibel değerine sahip gürültü diyebiliriz buna. Misal, siz kayıt alırken bir yerde 0 dB üzerine çıkan yüksek bir ses olursa, orada clipping olur. Yani o yüksek ses tam olarak kayıt edilmez ve fazla gelen kısımları bıçak gibi kesilerek size gürültü olarak geri döner. Neyse ki bunları düzeltmek zor değildir. RX gibi pahalı yazılımların yanında Audacity gibi ücretsiz programlarla halledilebilinecek sorunlardan.
Hum/elektriksel parazit:
Kimi kolay kimi de zor. Eğer temiz biçimde sadece 60hz’de duyuyorsak, rahatça kayıttan çıkarılabilir ama daha yüksek frekanslara çıktıkça iş zorlaşır.
Genişbant gürültüsü:
“Hiss” sesi veya white noise dersem daha net anlaşılabilir. Bunlar da hum parazitleri gibidir ancak benim tecrübelerime göre bunları temizlemek onlardan daha kolay. Hemen her ses düzenleme programında noise reduction özelliği oluyor ve bu sorunu çözebiliyorlar. Kaliteleri değişkenlik gösterebiliyor tabii.
Reverb/eko:
Bu biraz karışık. Eğer mikrofon doğru konumlandırılmışsa odanın sesi kısılarak konuşma netleştirilebilir. Bir önceki genişbant gürültüsüne oldukça benzer. Fakat eğer mikrofon, ses kaynağından uzaktaysa veya yanlış yöne bakıyorsa yapılabilecek şeyler sınırlı. Yankı ne kadar fazlaysa, ana sesten ayırmak da o kadar zor. Temizlenebilir mi, evet ama bazen de kaydı kullanılamaz hale getirebilir.
Cırcır Böcekleri:
Önemli ölçüde azaltılabilir ama tamamen silmek genelde çok zordur. Konuşmaların bazı kısımlarıyla aynı frekansları paylaşabildiği ve duyulması çok kolay olduğundan zorlar.
İnsan konuşmaları:
Eğer ana sesle üst üste gelmişse bunları düzeltmenin imkanı yoktur. Silindiğinde aslolan ses de frekans kaybederek bozulacaktır. Konuşmalar üstüste gelmemişse, frekansları kopyalayarak sildiklerim oldu. Ayrıca ortam sesi almışsanız, dikkatli bir copy paste işlemiyle halledilebilir.
Araba geçişi sesleri:
Düşük frekanslarda gözlemlendikleri için, uzak bir mesafeden geçmiş taşıt sesi sorunsuzca silinebilir. Ancak ses kaynağımız kaldırımda yürüyor ve araba hemen yanından geçmişse, yapabilecek pek bir şey yok.
Yağmur:
Yağmur sesi, konuşmalardan ayrılamaz. Yağmur genişbantlı ve karmaşıktır.
Müzik:
Bu da imkansıza yakındır. Belli bir seviyede kısılabilir ancak müziği tamamen yok etmenin imkanı yok. Olsaydı müzik parçalarını da rahatça enstrümantal ve acapella versiyonlarına ayırırdık. Bu da büyük olasılıkla yasal olmazdı zaten.
Özetle, istediğiniz sesi öne çıkarıp, istemediğinizi silebilmek için, öncelikle ana ses doğru biçimde kaydedilmiş olmalı. Devamında iki ses de farklı frekanslarda olmalı. Eğer birbirlerine çok benziyorlarsa ve ortak özellikleri varsa ayrılamazlar.
Yazmayı unuttuğum ve sormak istediğiniz bir “istenmeyen ses” daha varsa çekinmeden sorabilirsiniz. Yazıyı ona göre düzenlerim.